مالیات ارزش افزوده چیست و چه نکاتی را در مورد آن بایستی رعایت کنیم.
مالیات ارزش افزوده که به عنوان مالیات بر مصرف در جهان شناخته می شود، از سال ۱۳۸۷ در ایران وضع شده و تاکنون ۵ مرحله از آن سپری شده است. این نوع مالیات یک نوع مالیات داخلی است و بر روی مصرف کالا و ارائه خدمات داخلی اعمال می شود.
این مالیات در اکثر کشورهای جهان مرسوم است و یکی از منابع اصلی درآمدی کشورهای مختلف می باشد.در ایران نیز از زمان وضع و اعمال این قانون، قسمت مهمی از سهم درآمد مالیاتی دولت از این منبع تامین می شود. طبق آمار، سهم یک درصدی مالیات ارزش افزوده از مجموع درآمدهای مالیاتی دولت در سال ۱۳۸۷ به 38.۵ درصد در سال 1399 رسیده است. در بودجه سال 1400 نیز دولت درآمد 113 هزار میلیارد تومانی از محل مالیات ارزش افزوده را در نظر گرفته است که رقم قابل توجهی از درآمد دولت را تامین می نماید و نشانه رشد سریع و روز افزون این مالیات در سبد درآمدی دولت می باشد.
بر اساس ماده ۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده، ارزش افزوده تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین است. منظور از عرضه در این قانون انتقال کالا از طریق هر نوع معامله است.
مالیات ارزش افزوده از نوع مالیاتهای انباشته ای و انتقالی است و در زنجیره واردات، تولید و عرضه کالا یا خدمات بصورت تدریجی اخذ و در نهایت از مشتری نهایی اخذ می شود. برای مثال مواد اولیه تولید از خارج از کشور وارد می شود و وارد کننده در حین ورود کالا به مبادی گمرکی موظف به پرداخت مالیات ارزش افزوده و عوارض متعلقه می باشد. وارد کننده در زمان فروش این مواد به تولید کننده، مالیات و عوارض را اخذ می نماید. در نهایت تولید کننده در هنگام فروش محصول تولیدی به عرضه کننده و عرضه کننده نیز در پایان و در زمان فروش کالا به خریدار نهایی مالیات را اخذ می نماید. در این فرایند هر یک از عوامل موجود در چرخه، مالیات واصله را به صورت تدریجی و مرحله وار به دولت پرداخت می نمایند.
طبق ماده 12 قانون ارزش افزوده و در فصل دوم آن عرضه کالاها و ارئه خدمات زیر و همچنین واردات آنها حسب مورد از پرداخت مالیات معاف است:
- محصولات کشاورزی فرآوری نشده.
- دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان.
- انواع کود، سم، بذر و نهال.
- آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات وسویا، شیر، پنیر، روغن نباتی وشیر خشک مخصوص تغذیه کودکان.
- کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات.
- کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه ها، موسسات دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی با تأیید هیأت وزیران و حوزه های علمیه با تایید حوزه گیرنده هدایا.
- کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود.
- اموال غیر منقول.
- انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی وگیاهی) و خدمات توانبخشی و حمایتی.
- فرش دستباف.
- خوراک دام و طیور.
- اقلام با مصارف صرفا دفاعی (نظامی وانتظامی) وامنیتی بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت دفاع وپشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی ودارایی تهیه وبه تصویب هیأت وزیران می رسد. فهرست مذکور از اولین دوره مالیاتی پس از تصویب هیأت وزیران قابل اجراء خواهد بود.
- رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه ها بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه وظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیات وزیران می رسد.
و همچنین خدمات ذیل از پرداخت مالیات معاف است:
- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیاتهای مستقیم;
- خـدمـات بـانـکی و اعتباری بانکها،موسسات و تعاونیهای اعتباری و صندوق های قرض الحسنه مجاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورسها و بازارهای خارج از بورس.
- خدمات حمل ونقل عمومی مسافری برون شهری و درون شهری، جاده ای، ریلی، هوایی ودریایی.
- انواع خدمات پژوهشی و آموزشی که طبق آئین نامه ای که با پیشنهاد مشترک وزارتخانه های علوم تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان وآموزش پزشکی، آموزش و پرورش و کار و امور اجتماعی ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیأت وزیران می رسد.
در پایان ذکر دو نکته حائز اهمیت است. اولاً در موارد معاف، خدمات حمل و نقل مسافری ذکر شده است نه خدمات مربوط به حمل بار و کالا، لذا کرایه های دریافتی بابت حمل بار و کالا شامل مالیات ارزش افزوده می شود. ثانیاً عرضه کننده های کالاهای معاف که در زمان خرید کالا و عوامل تولید ارزش افزوده پرداخت می نمایند، از آنجایی که نمی تواند مالیات پرداختی را از مصرف کننده نهایی دریافت کنند، لذا طبق تبصره دو و پنج ماده 17 ق.ا.ا می توانند این مالیات را جزء هزینه ها و عوامل بهای تمام شده خود لحاظ نمایند.
